Më 3 tetor, Türkiye mori përsëri komandën e Forcës së NATO-s në Kosovë (KFOR), një hap që thekson si ndikimin në rritje të vendit në rajon, ashtu edhe përparësitë strategjike të NATO-s në një Evropë të rimodeluar nga lufta Rusi–Ukrainë.

Ky detyrim strategjik nënvizon ndërveprimin kompleks mes interesave kombëtare, solidaritetit të aleancës dhe peizazhit gjeopolitik në ndryshim, ku hija e luftës Rusi–Ukrainë i ka riformësuar përparësitë dhe i ka zbuluar dobësitë brenda arkitekturës globale të sigurisë.

Përmes rolit të saj udhëheqës në KFOR, Türkiye luan një rol vendimtar në ruajtjen e stabilitetit në Ballkan – një rajon historikisht i ndjeshëm ndaj ndikimeve të jashtme dhe tensioneve etnike. Rajoni ka përjetuar vazhdimisht përplasje midis komuniteteve etnike shqiptare dhe serbe, veçanërisht në veri të Kosovës.

Sa i përket rëndësisë strategjike të Ballkanit në kuadër të strategjive më të gjera të mbrojtjes së NATO-s, roli udhëheqës i Türkiyes e vendos atë si një lojtar kyç në ndërtimin e urave ndërmjet perceptimeve të sigurisë evropiane dhe transatlantike, ndërsa njëkohësisht i jep mundësi të tregojë pozicionimin e saj strategjik për t'i balancuar në mënyrë efektive marrëdhëniet me NATO-n dhe Rusinë.

Ky rol udhëheqës forcon kontributin e Türkiyes në operacionet e përbashkëta të sigurisë dhe e pozicionon si një faktor kyç në formësimin e kohezionit dhe aftësive parandaluese të NATO-s në kohën e një gare të re mes fuqive të mëdha.

Për më shumë se një çerek shekulli, KFOR-i ka punuar për të ruajtur paqen dhe stabilitetin në rajon. Ankara ka kontribuar me trupa që nga fillimi i misionit në vitin 1999 dhe më parë e ka udhëhequr komandën e KFOR-it në vitin 2023. Një post komandues në NATO nuk i jepet askujt lehtë; vendet kandidate i nënshtrohen vlerësimeve të rrepta. Türkiye jo vetëm që i kaloi ato, por gjatë komandave të saj të mëparshme dëshmoi aftësi të jashtëzakonshme ushtarake, kapacitet logjistik dhe parashikim strategjik.

Përpara marrjes së komandës së re, Türkiye dislokoi në fund të shtatorit Batalionin e saj të Forcës Rezervë Operacionale (ORF) në Kosovë, duke dëshmuar përkushtimin ndaj “paanshmërisë dhe transparencës së plotë.”

Rëndësia gjeopolitike e Kosovës

Kosova mbetet një pikë e ndjeshme në Ballkan. Mosmarrëveshjet territoriale me Serbinë, tensionet në veri të Kosovës (ku banojnë shumë serbë etnikë) dhe rastet sporadike të dhunës e bëjnë të domosdoshme praninë e vazhdueshme paqeruajtëse.

KFOR-i, nën udhëheqjen e Türkiyes, shërben si një forcë stabilizuese dhe parandaluese, duke ndarë fizikisht palët kundërshtare dhe duke mbrojtur terrenin në veri të Kosovës.

Për NATO-n, komanda e Türkiyes plotëson një nevojë kritike: anëtarë të aftë që ndajnë barrën e udhëheqjes në rajone të ndërlikuara.

Për Türkiyen, kjo është një mundësi për ta forcuar fuqinë e saj të butë, duke shfrytëzuar lidhjet historike dhe kulturore me popullsinë e vendit për të vepruar si një forcë e pazëvendësueshme stabilizuese.

Komandimi i KFOR-it sot përfshin shumë më tepër sesa mbikëqyrje rutinë. Rritja e tensioneve etnike, mosmarrëveshjet politike dhe ndikimet e kundërta të jashtme kërkojnë aftësi për reagim të shpejtë, që pasqyrohet në patrullimet e shtuara dhe praninë e forcuar të Türkiyes në zona të ndjeshme si veriu i Kosovës.

Në këtë mënyrë, komanda nuk është vetëm një detyrë simbolike, por një demonstrim real i ndarjes së barrës në një mjedis me rrezik të lartë.

KFOR dhe lufta në Ukrainë

Lufta e vazhdueshme midis Ukrainës dhe Rusisë, e cila filloi në shkurt 2022, ka qenë një katalizator i fortë që ka ristrukturuar llogaritjet strategjike të NATO-s.

Për Aleancën, dhuna ruse përbën një rrezik real dhe intensiv, duke e detyruar atë të përqendrohet në mënyrë historike në forcimin e mbrojtjes së krahut lindor, rritjen e gatishmërisë dhe theksimin e sigurisë së përbashkët.

Ky realitet i ri ka zgjeruar nevojën strategjike për stabilitet rajonal, duke pranuar se konfliktet në Evropën Lindore mund të ndikojnë ndjeshëm në zonat fqinje, ndërsa rajone si Ballkani janë thelbësore për strukturën e përgjithshme të sigurisë së kontinentit.

Në këtë mjedis të transformuar sigurie, qëndrueshmëria e NATO-s mbështetet kryesisht në ndarjen e besueshme të barrës dhe në udhëheqjen e shpejtë nga anëtarët më të aftë. Me kapacitetin e saj të madh ushtarak dhe pozicionin e veçantë gjeopolitik, Türkiye është thelbësore për menaxhimin e zonave të kontestuara dhe lehtësimin e barrës së aleancës.

Sfida shtrihet përtej luftës konvencionale – duke përfshirë një përzierje të ndërlikuar kërcënimesh hibride: nga sulmet kibernetike dhe dezinformimi deri te shantazhi energjetik.

Në këtë kontekst shumëdimensional, marrja e komandës së KFOR-it nga Türkiye përfaqëson shumë më tepër se një rotacion rutinë – ajo është një lëvizje strategjike në nyjën e parandalimit, besueshmërisë së aleancës dhe ndikimit diplomatik në një epokë garash të vazhdueshme globale.

Marrëdhëniet Serbi–Kosovë

Këto marrëdhënie janë thelbësore për stabilitetin e Ballkanit dhe lidhen ngushtë me interesat e NATO-s dhe BE-së. Edhe pse përpjekjet e dialogut të BE-së janë ngadalësuar, procesi i normalizimit është penguar, duke çuar në mosbesim politik në mes të krizave lokale.

Ky konflikt i vazhdueshëm ka krijuar një vakuum strategjik që është shfrytëzuar nga aktorë të jashtëm, veçanërisht Rusia, e cila mbështet qëndrimin e Serbisë ndaj Kosovës për ta ruajtur ndikimin në Evropën Juglindore dhe për ta penguar unitetin euroatlantik.

Megjithatë, ndërhyrja e drejtpërdrejtë e Rusisë është e kufizuar; përdorimi i saj i dezinformimit dhe taktikave hibride në Ballkan nxit narrativa antiperëndimore dhe pengon reformat politike. Për këtë arsye, në Ballkan, perspektivat për integrim në BE kanë rëndësi strategjike edhe më të madhe.

BE-ja përballet me disa sfida që mund të dobësojnë rolin e saj si aktor kryesor në sigurinë dhe qeverisjen rajonale – përfshirë lodhjen nga zgjerimi, përpjekjet e paqëndrueshme për reforma dhe rezistencën nga elitat lokale politike.

Ndërsa ndikimi transformues i BE-së po zbehet, NATO-ja, përmes KFOR-it dhe partneriteteve rajonale, ofron siguri. Ballkani do të vazhdojë të lëkundet mes stabilitetit të brishtë dhe manipulimeve të jashtme në mungesë të një qasjeje të përbashkët institucionale që kombinon praninë parandaluese të NATO-s me një rrugë të besueshme drejt anëtarësimit në BE. Kjo mungesë e një qasjeje të përbashkët e vë rajonin në rrezik për arkitekturën e sigurisë që si Aleanca, ashtu edhe Evropa synojnë të ruajnë.

Rimarrja e komandës së KFOR-it nga Türkiye e pozicionon atë si një aktor të pazëvendësueshëm për stabilitetin rajonal në një mjedis gjeopolitik të riformësuar nga konflikti Rusi–Ukrainë.

Për më tepër, ajo forcon ndjeshëm angazhimin e NATO-s për ruajtjen e paqes në Ballkan dhe tregon aftësinë e Aleancës për të menaxhuar sfida sigurie përtej krahut të saj lindor, duke theksuar unitetin e sigurisë ballkanike dhe asaj evropiane.

Udhëheqja e Ankarasë riafirmon përkushtimin e saj ndaj sigurisë kolektive si një anëtare e NATO-s me kapacitet të rëndësishëm ushtarak. Ndërkohë, Türkiye ruan një marrëdhënie të nuancuar me Rusinë, e cila është e dobishme për të menaxhuar interesa rajonale të ndryshme. Ky kombinim unik e bën Türkiyen forcë stabilizuese jetike në Ballkan.

NATO-ja vlerëson kontributin turk dhe dërgon një mesazh të qartë se është plotësisht e përkushtuar për të siguruar të gjithë hapësirën evropiane duke i besuar Türkiyes rolin udhëheqës.

Duke siguruar stabilitet për një rajon që është jetik për të ardhmen e Evropës, përfshirja e fortë e Türkiyes kontribuon në qëllimin strategjik të zbutjes së intrigave të jashtme politike brenda Ballkanit.