Ndërsa palestinezët në Gazën e rrethuar dhe në Bregun Perëndimor të pushtuar kanë tërhequr vëmendjen globale ndaj çështjes së tyre përmes sakrificave të jashtëzakonshme personale, diaspora ka ndjekur rrugë alternative, nga aktivizmi dhe angazhimi mediatik deri te avokimi politik.

Në Uashington, DC, Muzeu i Popullit Palestinez (Museum of the Palestinian People – MPP) shfrytëzon artin dhe kulturën për të kundërshtuar narrativat mbizotëruese sioniste, për të ruajtur të vërtetat historike dhe për të siguruar që rrëfimi palestinez të mbetet i dukshëm për publikun amerikan.

Muzeu përmban vepra arti nga artistë të Gazës, por gjithashtu ofron një narrativë më të gjerë të historisë së Palestinës, duke ekspozuar monedha të vjetra, punime artistike, çelësa të shtëpive të konfiskuara nga kolonët izraelitë dhe një hartë të lashtë që përcakton tokat historike palestineze.

Bshara Nassar, Drejtor Ekzekutiv dhe themelues i MPP-së, i thotë TRT World se muzeu filloi në vitin 2015 si muze udhëtues, duke shfaqur historinë dhe kulturën palestineze nëpër ShBA, përpara se të gjente një shtëpi të përhershme në kryeqytetin amerikan.

“Kur erdha në Uashington, DC, dhe vizitova muzetë, monumentet dhe memorialet, pashë se ka kaq shumë muze që tregojnë histori të tjera, si historia e afrikano-amerikanëve, e popujve indigjenë, Muzeu i Holokaustit, por nuk gjeta një vend që të tregonte historinë tonë si palestinezë,” thotë Nassar për TRT World.

“Ne donim ta tregonim historinë nga perspektiva jonë. Duam të paraqitemi si një popull i qëndrueshëm, me një kulturë dhe histori të pasur që shtrihet mijëra vjet pas. Ne nuk jemi një popull i shpikur. Dhe gjithashtu duam t’u tregojmë palestinezo-amerikanëve në këtë vend se cilat janë arritjet dhe kontributet tona.”

Ai shpjegon se vet ai dhe themeluesit e tjerë të muzeut fillimisht u përballën me vështirësi, përfshirë mungesën e fondeve, situatën politike dhe bindjen e njerëzve se ideja do të kishte sukses.

“Por ishte e mundur, dhe përfunduam duke bërë një punë të shkëlqyer, duke hapur muzeun dhe duke pritur mijëra vizitorë,” thotë Nassar.

Shfaqja e Gazës

Pas fillimit të luftës gjenocidale të Izraelit në Gaza, MPP-ja reagoi shpejt për të theksuar realitetin e asaj që po ndodh në enklavën e bllokuar.

“Fillimisht organizuam një përkujtimore dhe më pas, jashtë muzeut, lexuam emrat e fëmijëve (të vrarë nga Izraeli),” tha ai. “Kemi nxjerrë në pah artistët që u vranë në Gaza. Kemi theksuar rrëfimet e historive të tyre.”

Nassar theksoi se ata vepruan për të rritur ndërgjegjësimin për situatën aktuale, por gjithashtu për të vënë në pah historinë dhe kontekstin e Gazës.

“Duam të japim kontekstin se çfarë është Gaza, ku ndodhet. Dhe kjo është shumë e rëndësishme,” shtoi Nassar.
“Por kemi pasur edhe ekspozita të tjera, gjatë gjithë gjenocidit, që u përqendruan drejtpërdrejt te gjenocidi dhe te njerëzit që u vranë.”

“Biblikizimi” i Palestinës

Në muze, Julia Pitner, Drejtoreshë e Operacioneve dhe Programeve, e shoqëroi TRT World nëpër ekspozitën për Gazën, e cila përfshinte shumë portrete dhe fotografi nga Gaza.

Pitner i tha TRT World se që nga fillimi i gjenocidit në Gaza, ata kanë marrë 33 vepra arti nga 33 artistë të Gazës.

Por përtej ekspozitës së Gazës, muzeu shfaq një pjesë të madhe të historisë së Palestinës, përfshirë monedha të vjetra palestineze, vepra arti, çelësa të shtëpive të vjedhura nga kolonët e paligjshëm izraelitë dhe një hartë të lashtë që tregon tokën palestineze përpara asaj që Pitner e përshkruan si “Biblikizimi i Palestinës”.

“Nuk ishte kurrë një tokë pa njerëz,” i thotë Pitner TRT World, duke shpjeguar se si britanikët dhe hebrenjtë evropianë të asaj kohe gjetën mënyra për të manipuluar faktin se palestinezët mbanin më pak tokë sesa në të vërtetë.

“Kështu, ata (Britania e Madhe) filluan të vendosnin taksa pronësie. Kjo ishte hera e parë ndonjëherë që palestinezëve iu kërkua të paguanin para për tokën që po punonin ose ku jetonin,” shpjegon ajo.

Pitner, e cila ndodhej në Bregun Perëndimor të pushtuar ndërsa këto ngjarje po ndodhnin, tha se disa palestinezë u detyruan t’i shisnin tokat e tyre, por shumica dërrmuese refuzoi t’i shiste.

“Ka edhe shembuj të tjerë ku dokumentet e pronës janë falsifikuar, shpesh në Kaliforni, për të treguar se kjo familje, kjo familje hebreje amerikane, zotëron këtë pronë në Sheikh Jarrah, për shembull,” shpjegon ajo.

“Dhe pastaj është konfiskimi ushtarak, ku thjesht e shpallin zonën si zonë ushtarake, që do të thotë se është e mbyllur. Ushtria e mban atë për rreth 5–10 vjet dhe më pas e shet si tokë publike Qeverisë së Izraelit, sikur të mos kishte pasur kurrë njerëz aty.”

Forma të ndryshme qëndrese ndër dekada

Muzeu gjithashtu nxjerr në pah simbole që pasqyrojnë rolin kyç të grave palestineze në qëndresës, si dhe format e ndryshme të kundërshtimit që palestinezët përqafuan gjatë viteve të para të pushtimit izraelit.

Një prej tyre është një vepër arti e krijuar nga artistë sirianë në emër të grave palestineze për Ditën Ndërkombëtare të Gruas (8 Mars), që paraqet një grua palestineze me veshje tradicionale, duke mbajtur një varëse me hartën e Palestinës historike dhe një frazë në arabisht që thotë: “Një përshëndetje për çdo grua luftëtare në ditën e saj ndërkombëtare.”

Pitner thotë se kjo vepër ishte një homazh për Leila Khaled, një aktiviste e njohur palestineze, por gjithashtu përcjell një mesazh për rolin e madh të grave në rezistencë.

Meqenëse burrat dhe fëmijët shpesh ndaloheshin gjatë Intifadës së Parë, “gratë… kishin shumë më tepër liri lëvizjeje dhe ishin ato që filluan të shpërndanin bayane (deklarata publike) gjatë Intifadës së Parë, për t’u treguar njerëzve se cilat do të ishin veprimet për javën,” thotë Pitner.

“Ato gjithashtu zhvilluan këngë për t’i kënduar jashtë burgjeve, në mënyrë që burrat të dinin se fjala kishte dalë,” shton ajo.

Piktura dhe fotografi të tjera përshkruajnë atë që ndodhi midis Nakbës dhe Naksës (humbja e arabëve kundër Izraelit në Luftën e vitit 1967), si dhe i bëjnë homazh një forme tjetër rezistence që palestinezët ndoqën në Beit Sahur, një qytet në qeverinë e Bethlehemit.

“Beit Sahur ndërmori një veprim rezistence jo të dhunshme… ata refuzuan të paguanin taksa për të financuar pushtimin e tyre,” thotë Pitner. “Mubarak Awad ishte një lloj udhëheqësi atje. Dhe ai u deportua.”

Ajo i referohej Mubarak Awadit, një psikolog amerikano-palestinez, shpesh i quajtur “Gandhi palestinez”, i cili ishte gjithashtu një figurë e rëndësishme gjatë Intifadës së Parë, duke organizuar bojkotime, protesta dhe lëvizje mosbashkëpunimi me autoritetet izraelite.

Një tjetër objekt i ekspozuar është një gur, pjesë e murit pranë të cilit u vra nga forcat izraelite 12-vjeçari Muhammed al-Durrah, imazhi i të cilit është thellësisht i ngulitur në ndërgjegjen e publikut arab.

Pitner thotë se një nga gazetarët u kthye të nesërmen pas vrasjes së al-Durrahs për të marrë këtë gur, sepse ai kishte gjakun e tij dhe, rrjedhimisht, ADN-në e tij, e cila nevojitej si provë e vrasjes së tij krahas pamjeve filmike, veçanërisht pasi autoritetet izraelite filluan të manipulojnë narrativën.

“Jo vetëm që palestinezët duhet të provojnë ekzistencën e tyre, por ata duhet të provojnë edhe vdekjen e tyre,” thotë ajo.

Ekspozita përfshin gjithashtu një mur fotografish me figura të rëndësishme palestineze, përfshirë Shireen Abu Akleh, Ghassan Kanafani, Mahmoud Dervish, Eduard Said dhe shumë të tjerë.

Në kërkim të zgjerimit për të rritur ndërgjegjësimin

Së fundmi, muzeu po kërkon donacione dhe fonde për të zgjeruar hapësirën e tij, me qëllim ekspozimin e më shumë artit palestinez dhe pritjen e më shumë vizitorëve.

“Që nga hapja jonë në vitin 2019, kemi pasur mijëra vizitorë. Dhe shumë, shumë prej tyre na kanë kërkuar të zgjerojmë muzeun,” thotë Nassar. “Artistët vijnë dhe thonë se na duhet më shumë hapësirë për të ekspozuar artin tonë.”

“Kemi shumë objekte dhe artefakte që do të donim t’i shfaqnim. I kemi mbledhur, por nuk kemi hapësirë të mjaftueshme. Prandaj qëllimi është të rrisim ndikimin e muzeut, të rrisim dukshmërinë e tij dhe shtrirjen.”

Nassar thotë se duan të arrijnë më shumë universitete, kolegje dhe shkolla, gjë që do të ishte e mundur përmes këtij zgjerimi.

Ai gjithashtu thekson se muzeu vlerëson çdo mbështetje dhe donacion që ndihmon në ruajtjen dhe zgjerimin e punës së tij.

“Do të donim shumë që njerëzit ta mbështesnin muzeun, zgjerimin dhe qëndrueshmërinë e tij,” shton Nassar.