„Ако морам да умрам“, напиша покојниот поет од Газа, Рефаат Аларир, „мора да живеете за да ја раскажете мојата приказна“.

Низ Палестина и нејзината расфрлана дијаспора, палестинските жени го прифатија тој повик.

Додека бомбите паѓаат врз Газа, една Палестинка некаде провлекува црвена нишка низ бела ткаенина. Со секоја изгубена душа, секоја бомбардирана болница и секој срушен дом, палестинска рака макотрпно го одбележуваше тоа.

Таписеријата за геноцидот во Газа стана нивниот колективен одговор на молбата на Аларир.

На стотици километри оддалеченост, од Рамалах до бегалските кампови во Либан, па сè до Нов Зеланд, палестинските жени везат сто платна кои заедно ќе го формираат таписерија - извезено сведоштво кое одбива да му дозволи на светот да заборави што се прави или кому.

Секое од платната на таписеријата раскажува фрагмент од изминатите две години додека Израел спроведуваше геноцидна војна врз Палестинците - дете кое плаче додека нивниот свет се распаѓа околу нив, дом кој некогаш го носеше смеењето на децата и мајките кои сега лежат во урнатини, човек кој гори запален и дедо кој ја прегрнува „душата на мојата душа“ за последен пат.

Кога ќе се состави, таписеријата ќе стане колективен запис за загуба и издржливост, и обвинение за оглушувачката тишина на светот пред лицето на геноцидот што се емитува во живо.

Обединети од тагата

Со поврзување на рацете на палестинските жени низ географските подрачја, таписеријата, исто така, се спротивставува на фрагментацијата наметната од израелската окупација, раселувањето и егзилот.

„Нишките се измешани со солзи, болка и надеж за враќање дома“, изјави за TРТ Ворлд Рихам Калил, која е теренски координатор за Либан за групата за везење во бегалскиот камп Еин Ал-Хелве.

„Оваа таписерија е визуелно сведоштво за непоколебливоста на палестинскиот народ во лицето на тековната војна на истребување што трае повеќе од 80 години.“

Таписерија Газа е извонреден чин на колективна волја, дизајниран и координиран од мал тим волонтери од Таписеријата на палестинската историја, огранок на Музејот на Палестина.

Меѓутоа, таа е реализирана од палестински жени бегалци чии раце се со право платени за трудот што ги издржува нивните семејства и го одржува живо сеќавањето.

Еден од основните членови на овој монументален потфат е копретседателот и дизајнер на Таписеријата на палестинската историја, Ибрахим Мухтади, самиот преживеан од геноцидот во Газа.

„Овој проект е должност за нас, но за мене беше еден од најтешките и најболните потфати“, вели тој за TРТ Ворлд

„Процесот на дизајнирање е обично процес на инспирација, иновација и желба за создавање радосни елементи. Овој пат, целиот процес… беше како нуркање во тага и загуба, повторно доживување на болката и раселувањето што го доживеавме, проследено со глад и целосно уништување на сите аспекти од животот во Газа.“

Во срцето на таписеријата лежи „татриз“, вековна палестинска традиција на везење, која УНЕСКО ја додаде на својата листа на нематеријално културно наследство во 2021 година.

„Везењето нè забавува. Не можете да поминете подалеку од еден бод. Бара внимание и тоа време е еден вид почит“, вели клучна везилка од Рамалах, демонстрирајќи како таписеријата е и архива и пофалба, бавен, намерен чин на сеќавање во свет кој брзо заборава и го врти погледот настрана.

Уметноста на татриз долго време е тивка хроника на еден народ, пренесувана од мајка на ќерка низ генерации.

Секое село некогаш имало свои шари, бои и стилови на везење вткаени во фустаните на жените.

Кројот на облеката, нијансата на нејзиниот конец или обликот на неговите мотиви може да го откријат потеклото на жената, нејзиниот општествен статус, па дури и нејзиниот брачен статус.

Но по Накба од 1948 година, кога создавањето на Израел ги расфрла Палестинците преку границите и бегалските кампови, татризот стана нешто повеќе од украс.

Стана форма на отпор, пренослива татковина и начин да се задржи сеќавањето недопрено.

Многу од неговите мотиви продираат длабоко во почвата на минатото на Палестина. Некои датираат од четири илјади години наназад до Канаанитите, чии одгласи живеат и денес во шари како што е канаанитската ѕвезда.

Во секој бод лежи еден вид континуитет, нишка што се протега од жените од древниот Канаан до жените од Газа денес, од фустаните од Јафа до бегалските кампови во Либан.

Уметноста на татризот, некогаш користена за украсување на венчаници, славење на животот и изразување нежност и боја, сега бележи масовни гробови, урнатини и глад.

Од Јужноафриканската Република до Палестина

Таписерија Газа е најновото поглавје од Таписеријата на палестинската историја, основана во 2011 година во Оксфорд од Јан Чалмерс, британска медицинска сестра која живеела во Газа две години во 1960-те, кога работела со УНРАВ.

Но тоа беше нејзината претходна вклученост во јужноафриканската таписерија Кеискама, 126-метарска везена хроника изработена од жени од Источен Кејп, која сега виси парламентот на Јужноафриканската Република, што ја инспирираше да ја почне Таписеријата за палестинската историја.

„Кога започна проектот Таписерија на палестинската историја, помислив дека тоа е средство со кое талентираните палестински жени од бегалските кампови, и во и надвор од Палестина, би можеле да ја кажат вистината за својата татковина“, вели Чалмерс.

„Сметав дека може да привлече мешавина од луѓе со различни интереси, од вез до уметност, боја, текстил, женски проекти, историја и Палестина, со што ќе ја прошири приказната за Палестина во шарени, инспирирани креации.“

Новата Таписерија Газа ја продолжува таа мисија, но со невидена итност. Се изработува не по настанот, туку додека се одвива катастрофата.

Речиси една третина од стоте платна се веќе завршени, секое со димензии 80 см x 50 см и е овозможено преку јавно спонзорство кое му овозможува на секого, каде било, да се вткае во приказната за Газа.

„Сегашните разорни и убиствени напади врз Газа, од кои имаше многу од 1948 година, ги надминуваат сите претходни напади“, додава Чалмерс.

Везењето на платната за геноцидот не ја илустрира само палестинската непоколебливост- „сумуд“- меѓу луѓето воопшто, туку и решителноста и упорноста на палестинските жени везилки.

За време на изработката на претходната таписерија, везилките од Газа беа основна група за везење и меѓу најактивните и највештите придонесувачи. Нивните платна, честопати живописни и сложени, ја носеа топлината на крајбрежниот живот: рибарски чамци, палми, куполи на стари џамии.

Можеби најболната иронија на таписеријата за геноцидот во Газа е тоа што жените од Газа станаа во голема мера тема на ова ново поглавје, но не и везилки на нивните приказни.

Како што се засилуваше опсадата и започна бомбардирањето, комуникацијата, транспортот и материјалите станаа практично невозможни за координирање.

Едно постаро платно од Газа што ја прикажува Големата џамија Омари веќе стана легенда во рамките на проектот. Беше завршено во средината на бомбардирањето, во текот на првите месеци од геноцидот, од Мона Џуда (31), самата брилијантна везилка.

Мона беше раселена повеќе пати во текот на изминатите две години, но за чудо, и Мона и платното преживеаа.

Организаторите на проектот сега работат на повторно поврзување со везилките од Газа во кревкото затишје на прекинот на огнот, не само затоа што нивните вештини се незаменливи, а нивните придонеси се витални, туку и затоа што приходот од везот може да биде еден од ретките средства за живот што им остануваат.

Кога ќе бидат завршени, платната за таписерија за геноцидот во Газа ќе се приклучат на поголемата колекција на Таписеријата за историјата на Палестина во Музејот на Палестина, кој ја отвори својата прва европска филијала во шкотскиот главен град Единбург претходно оваа година.

„Геноцидот во Газа го везат во вечноста палестинските жени во бегалските кампови“, изјави за TРТ Ворлд основачот на Музејот на Палестина, Фајсал Салех.

„Овој проект доаѓа во критичен момент... Наша мисија е да се осигуриме дека светот ќе се соочи со реалноста што дозволи да се одвива и да ги повикаме на одговорност оние што се одговорни.“

Таписеријата за геноцидот во Газа не е само книга на уништување.

Секое платно зборува за момент кога жените го избраа создавањето пред очајот, дека дури и во сенката на уништувањето, Палестинците сè уште ја раскажуваат својата приказна, не само користејќи камера или пенкало, туку и со алатките што се пренесувале меѓу нив со генерации- игла и конец.

Извор: ТРТ Ворлд