Поголема веројатност е царините на Трамп да им наштетат на САД отколку да ја заштитат економијата

Поминаа приближно шест месеци откако американскиот претседател Доналд Трамп првпат воведе царини за увоз од повеќето земји. Многу економисти (вклучувајќи ме и мене) предупредија дека ваквите царини би имале негативни ефекти не само врз глобалната трговија и раст, туку и врз американската економија. Иако е прерано да се извлечат дефинитивни заклучоци, постојат неколку индикации дека царините почнуваат да ѝ штетат на американската економија, а штетата потенцијално се интензивира.

Инфлација на потрошувачки цени

Една очекувана последица од царините е повисоката инфлација на потрошувачки цени. Кога се воведуваат царини за увоз, увозниците со седиште во САД се тие што на крајот ги плаќаат. Вреди да се напомене дека досега, американските бизниси го одложуваа пренесувањето на трошоците за царини врз потрошувачите, бидејќи ги „наплаќаа однапред“ своите залихи од увоз пред да стапат во сила царините. Сепак, постојат знаци дека ова почнува да се менува.

Со нивните сегашни стапки, царините ги намалуваат профитните маржи на многу американски бизниси. Оттука, повеќето бизниси на крајот ќе ги префрлат трошоците врз американските потрошувачи преку повисоки цени. 

На пример, Институтот ЏП Морган предвиде дека царините на претседателот Трамп би можеле да додадат дополнителни 82,3 милијарди долари нови трошоци за сите средни американски фирми, додека Голдман Сакс предвиде дека американските компании ќе пренесат приближно 70% од директните трошоци од царините на потрошувачите.

Неодамнешните податоци сугерираат дека ова се случува. 

Бирото за статистика на трудот на САД откри дека индексот на потрошувачки цени се зголемил за 2,9% за 12-те месеци што завршуваат во август 2025 година, откако се зголемил за 2,7% во истиот период во јуни и јули. Во меѓувреме, основната инфлација - мерка за инфлација што ги исклучува променливите ценовни ставки како што се храната и енергијата - се искачи на 3,1%. Ова е и покрај фактот дека цените на бензинот паднаа за 6,6% во последните 12 месеци, а цените на мазутот се намалија за 0,5%.

Ова имплицира дека бизнисите ги зголемуваат цените како што се намалуваат нивните маржи на профит. Овие зголемувања на цените влијаат на многу ставки, вклучувајќи апарати за домаќинство, производи за рекреација и обувки.

Економски раст

Потрошувачката сочинува речиси 70% од БДП на САД. Со сите други фактори еднакви, повисоките цени водат до пониска потрошувачка, а неодамнешните макроекономски податоци сугерираат дека ова ѝ се случува. 

Според Националниот извештај за вработување на АДП Ресрч (ADP Research), приватните работодавци намалиле 32.000 работни места во септември, при што создавањето работни места изгуби замав во повеќето сектори. 

Ова веројатно ќе ја намали вкупната потрошувачка. Покрај тоа, Меѓународниот монетарен фонд ја намали својата проекција за раст за САД во 2025 година на 1,8% (од 2,7%), првенствено поради царините.

Иако неодамнешните бројки од Бирото за економски анализи открија годишен раст на БДП од 3,0% во текот на вториот квартал од 2025 година, ова се должи на пад на увозот предизвикан од царините и ги маскира слабостите во вработувањето, бизнисот и станбените инвестиции.

Индустриска конкурентност

Потсетете се дека една од клучните цели на Трамп е оживување на американското производство, а царините се една алатка што тој ја користи за да го постигне ова. Ефектите од царините врз секторскиот состав и индустриската активност обично се материјализираат години по нивното воведување. Сепак, може да се заклучат потенцијални резултати од претходните епизоди и современите податоци.

Клучно е да се запомни дека царините не се наметнуваат само на финалните производи, туку и на меѓупроизводите што ги користат американските производители за производство на своите производи. 

Според Федералните резерви на САД, речиси една третина од меѓупроизводите што ги користат американските производители се увезуваат од странство. Податоците од април годинава покажуваат забележителен пад на увозот на меѓупроизводи по месеци „предно полнење“ како подготовка за царините. 

Нето домашните деловни инвестиции се намалија за приближно 22% помеѓу првиот и вториот квартал од 2025 година, додека производствениот сектор забележа седум последователни месеци контракција, според ИСМ УС Мануфактуринг ПМИ (ISM US Manufacturing PMI). Овие податоци сугерираат дека царините нема да помогнат во оживувањето на американското производство.

Слични напори на Трамп за време на неговиот прв мандат не ја исполнија оваа цел. Податоците од Бирото за статистика на трудот покажуваат дека во февруари 2017 година имало 309.000 вработени вработени во производствени улоги, во споредба со исто така 309.000 во март 2020 година. 

Другите епизоди прикажуваат слична слика. 

Тарифите Смут-Холи од 1930-те ја продолжија Големата депресија, доведоа до губење на работни места во голем обем и не успеаја да ги заштитат домашните индустрии. 

Покрај тоа, САД воведоа тарифи за увоз на челик во раните 2000-ти за да ја заштитат својата челична индустрија. Меѓутоа, тарифите ја зголемија цената на увезениот челик и предизвикаа значителни загуби на работни места во автомобилската и градежната индустрија. Комбинацијата од повисоки трошоци за влезни материјали и одмазднички тарифи од други земји значи дека тарифите малку е веројатно дека ќе ги заштитат американските производители или ќе ја подобрат долгорочната индустриска конкурентност.

Затоа, неодамнешните податоци и историските епизоди имплицираат дека царините имаат поголема веројатност да им наштетат отколку да им користат на американската економија и нејзините потрошувачи: тие ќе предизвикаат инфлациски притисоци, ќе ја намалат потрошувачката и ќе ги намалат деловните инвестиции и економскиот раст, а воедно нема да ја поддржат индустриската конкурентност и оживувањето на производството што ги посакува Трамп. Всушност, тие би можеле да доведат до спротивен резултат во несоодветно време за американските бизниси и потрошувачи.

Адам Јусеф

Авторот е раководител на економија во управата на Големиот Лондон и политички соработник на Универзитетот Кембриџ.

Извор: АА

Напомена: Ставовите изразени во овој напис му припаѓаат на авторот и не ја одразуваат нужно уредувачката политика на ТРТ Балкан