Новата шема за социјално домување во Туркије- прифатливост, инклузија и урбана стабилност

Амбициозниот проект за социјално домување во Туркије, кој има за цел да испорача 500.000 станови под слоганот „Сопственик на дом во Туркије“, претставува нова социјална визија што ги спојува урбанистичкото планирање, економската стабилност и културниот идентитет.

Откриен од претседателот Реџеп Таип Ердоган, проектот официјално се отвори за аплицирање на 10 ноември и има за цел да испорача половина милион прифатливи домови поддржани од државата за граѓани со ниски и средни приходи во 81 провинција.

Но покрај бројките, набљудувачите велат дека неговото подлабоко значење лежи во она што го симболизира: оживување на идеалот за „социјална држава“ и редефинирање на тоа што значи сопственост на дом во модерна Туркије.

„Ова не е само проект за домување“, вели доцентот Хичран Хамза Челикјај.

„Тоа е обид да се изградат домови што ја отелотворуваат урбаната имагинација на нашата цивилизација - места што одразуваат и материјална безбедност и духовна припадност“, изјави за ТРТ Ворлд вонредниот професор на Универзитетот Дузџе.

Во својата суштина, проектот означува филозофска промена, обидувајќи се да ги спои архитектурата, заедницата и националниот идентитет во една единствена визија за иднината.

„Иницијативата ја премостува врската помеѓу живеалиштето и домот; и помеѓу домот и семејството“.

Нејзиното лансирање се совпаѓа со владиното прогласување на 2025 година за Година на семејството, зајакнувајќи го фокусот на проектот на заедницата и припадноста.

Укажувајќи на уставниот поглед на Туркије за домувањето како човеково право, Челикјај вели: „градовите не се само физички простори на улици, плоштади и куќи, тие се живи организми што носат меморија, дух и идентитет“.

Проектот, објаснува таа, има за цел да го реинтерпретира ова наследство за модерната ера, така што секоја куќа ќе стане јува - турски дом што означува безбедност, топлина и припадност.

Според владини претставници, програмата претставува најголема иницијатива за домување во историјата на Републиката, поддржана од Управата за развој на домувањето (TOКИ) и Министерството за животна средина, урбанизација и климатски промени.

Апликациите се отворени преку филијалите е-Девлет(e-Devlet), Зират Банка (Ziraat Bank), Халкбанка (Halkbank) и Емлак Катилим Банка (Emlak Katilim Bank), со внимателно управуван систем дизајниран да спречи онлајн задушување.

Се очекува првите домови да бидат испорачани до март 2027 година, а тендерите за изградба веќе се започнати.

Професорот Абдулменаф Туран, водечки научник за урбано управување од Универзитетот во Анкара, вели дека иницијативата е „историска пресвртница во јавната политика што дава физичка форма на идејата за социјална држава“.

„Тоа е дел од човековото право да се живее со достоинство. Овој проект се гради врз тој принцип, правејќи го прифатливото домување достапно, а воедно ја зајакнува довербата на граѓаните во државата“, изјави тој за ТРТ Ворлд.

Според шемата, граѓаните можат да купат станови со 10 проценти аконтација, 240-месечни планови за отплата и месечни рати почнувајќи од 6.750 лири (160 американски долари).

Цените почнуваат од околу 1,8 милиони лири (42.850 американски долари), а горните граници на приход се поставени на 145.000 л (3.400 американски долари) за Истанбул и 127.000 лири (3.000 американски долари) за другите провинции.

Градење заедници

Надвор од бројките, филозофијата за урбан дизајн на проектот е подеднакво амбициозна.

Планираните домови, претежно станови 1+1 и 2+1 со површина од 55 до 85 квадратни метри, се само еден дел од многу поголема визија.

Секоја од 81-те провинции на Туркије ќе има интегрирана инфраструктура на заедницата, вклучувајќи соседски центри, предучилишни установи, занаетчиски работилници, спортски сали, пансиони, семејни здравствени центри и џамии, вкупно по 500 од секоја.

Овој холистички пристап сигнализира нов вид урбанизам со совест, каде што просторот е дизајниран не само да биде погоден за живеење, туку и хуман.

Определувачка карактеристика на иницијативата е нејзиниот фокус на инклузивност.

Шеесет проценти од планираните единици се резервирани за ранливи групи како што се пензионери, лица со попреченост, ветерани и семејства на маченици.

Дополнителните алокации вклучуваат пет проценти за ветерани и граѓани со попреченост, 10 проценти за семејства со три или повеќе деца и 20 проценти за млади луѓе и пензионери, осигурувајќи дека проектот ќе стигне до оние на кои им е најпотребна стабилност и припадност.

Експертите забележуваат дека ова ново поглавје се гради врз основа на две децении урбана трансформација.

Под водство на ТОКИ, Туркије веќе замени милиони небезбедни згради, некогаш неформални живеалишта „гечеконду“, со безбедни, отпорни на земјотреси станови.

Професорот Туран забележува дека „урбаната обнова стана инструмент на отпорност“.

„Од урнатините на небезбедните станови и зоните на катастрофа, се создаваат нови заедници-куќи обновени по земјотреси, поплави и пожари. „Програмата за социјално домување сега ги обединува сите овие напори под една кохерентна визија“, вели тој.

Од своето основање, TOКИ изгради 1,75 милиони домови и трансформираше повеќе од 2 милиони независни структури. Најновиот план од 500.000 станови, вели Туран, „ја проширува таа доверба во следниот век на Републиката“.

Одржлив развој

Надвор од домашната политика, проектот е тесно усогласен со меѓународните агенди.

Аналитичарите велат дека неговите принципи ја одразуваат Целта 11 за одржлив развој на Обединетите нации - „Одржливи градови и заедници“, која има за цел да обезбеди универзален пристап до безбедно и достапно домување до 2030 година.

Исто така, ги отсликува основните теми на неодамнешните одбележувања на Светскиот ден на живеалиштата - од „Отпорни урбани економии“ (2023) до „Не оставајте никого и никое место зад себе“ (2022).

Оваа иницијатива ја позиционира Туркије во рамките на глобалната дискусија за урбана отпорност и дипломатија за домување, покажувајќи дека Туркије не само што ги задоволува своите домашни потреби за домување, туку и придонесува со извозлив модел на социјален урбанизам.

Моделот, кој комбинира долгорочна прифатливост, отпорност на катастрофи и дизајн на заедницата, привлече интерес кај урбанистите во Азија и Блискиот Исток.

Како што се поставуваат првите темели, аналитичарите велат дека вистинската мерка на проектот нема да биде во налевање бетон, туку во обнова на заедниците и обнова на семејствата.

За многумина, проектот го отелотворува поширокото ветување на Векот на Туркије - дека следните сто години на нацијата нема да бидат изградени само врз економска сила, туку и врз споделено достоинство, припадност и надеж.

Извор: ТРТ Ворлд