Во последните години, светот се наоѓа пред значајни промени во меѓународниот поредок. Традиционалните улоги на државите и меѓународните институции се доведуваат во прашање, а правилата кои со децении ја обликуваа динамиката на глобалните односи, постепено губат на важност. Овие промени создаваат геополитички вакуум, кој новите актери, како Туркије, можат да го искористат за да се позиционираат како доверливи посредници во конфликтите.
Тивкиот подем на Туркије како доверлив посредник
Во контекст на преговорите помеѓу Украина и Русија, Туркије се наметна како важен актер. Иако политичките промени во САД, особено враќањето на Доналд Трамп, влијаат на динамиката на разговорите, Туркије успеа да се позиционира како неутрален и кредибилен посредник. Оваа улога не е случајна, туку резултат на долготраен процес на стратешко репозиционирање, кој вклучува јасно дефинирани принципи и доследност во надворешната политика.
Изборот на Истанбул како место за преговорите помеѓу завојуваните страни не беше изненадување. Туркије, со својата историска вкоренетост и институционална прилагодливост, успеа да изгради кредибилитет и доверба, што е клучно во современите меѓународни односи. Оваа улога на Туркије е особено важна во време на глобална нестабилност, каде што државите кои проектираат стабилност добиваат нова геополитичка важност.
Локална манифестација на еден тивок подем
Туркије не само што се позиционира на глобалната сцена, туку и во локалниот контекст, особено на Балканот. Преку ангажман во Босна и Херцеговина, Туркије комбинира историска блискост со современи институционални стратегии. Овој ангажман не е само културен, туку и економски, со акцент на развој на инфраструктура и образовни проекти.
На пример, во рамките на пошироката стратегија за регионално присуство, медиумското поле игра клучна улога. Туркије организираше Турско-балкански медиумски форум, кој ја нагласи важноста на заедничкиот информативен простор. Оваа иницијатива не само што ја потврдува историската поврзаност, туку и создава нови платформи за соработка во дигиталната ера.
Стабилноста како политичка валута
Благодарение на широкиот спектар на надворешнополитички инструменти, Туркије успеа да изгради мрежа на присуство и влијание што ретко кога во својата историја била толку географски и тематски распространета. Со вкупно 252 дипломатски мисии, Туркије денес има трета најраспространета дипломатска мрежа во светот, додека, на пример, бројот на нејзините амбасади во Африка од 2002 година е повеќе од тројно зголемен – од 12 на дури 44. Паралелно со тоа, воспоставено е и воено присуство на тој континент, кое веќе го надминува она на Франција – традиционален актер на тој простор. Последниве години, Анкара се наметна и како кредибилен посредник во политичките кризи, како во случајот меѓу Етиопија и Сомалија. Овој надворешнополитички ангажман е дополнително поддржан со силен културен извоз, во кој особено се истакнуваат турските серии со глобална препознатливост. Токму во тој поширок контекст на севкупната надворешна политика, која поврзува дипломатија, воена соработка, култура и медијација, помалку делува изненадувачки фактот што Туркије е единствениот константен актер на листата потенцијални домаќини на преговорите меѓу Русија и Украина – еден од најсериозните геополитички конфликти на денешницата.
Затоа, присуството на четворица високи претставници на турската влада – од ресорите за надворешни работи, здравство, образование и економија – во Босна и Херцеговина во рок од само неколку дена, не треба да се гледа како изолиран дипломатски момент, туку како збиен приказ на една поширока, внимателно артикулирана надворешнополитичка практика. Преку низа паралелни и меѓусебно поврзани активности, јасно се открива моделот на дејствување што Туркије го применува низ целиот свој надворешнополитички хоризонт. Босна и Херцеговина тука не е исклучок, туку огледало на поширок образец во кој Анкара истовремено инвестира во инфраструктура, образование, култура и економија, претворајќи ги дипломатските гестови во конкретни механизми на влијание и соработка.
Дополнителна димензија на овој пристап открива и повеќегодишната соработка со Меморијалниот центар Сребреница, која ќе го достигне својот симболички врв на 11 јули 2025 година, со отворањето на Музејот на геноцидот како централна содржина на идниот комплекс во Поточари. Со површина од 4.300 квадратни метри, станува збор за најголемиот музеј од таков вид во светот, создаден преку партнерство со Турската агенција за соработка и координација (ТИКА). Овој проект не сведочи само за долгорочен ангажман, туку и за суштинска чувствителност кон локалниот контекст – преку доверба дека заедницата може самата да го артикулира својот наратив, без надворешно наметнување.
Таквиот пристап, во кој локалната приказна не се презема, туку се поддржува, е илустрација на пошироката стратегија на Туркије – преку почитување на постоечките специфики и конкретни мотиви, да изгради чувство на заедничка припадност. Преку вакви примери – од медиумската соработка што ги поврзува 1936 година и дигиталната ера, преку мостот што ја поврзува османлиската историја и европската иднина, до анатолиската медицина преточена во меѓународно признаено образование – Туркије демонстрира способност политичкото влијание да го гради врз основа на доверба, континуитет и внимателно дозиранo присуство.
А во време на неизвесност и нестабилни околности, константата е најбарана и највредна политичка валута – било да се огледа во длабинската институционална соработка на Балканот или во кредибилитетот на преговарачките маси за најголемите глобални кризи.
Автор: Мустафа Крупалија
Мислењата изразени во овој текст се на авторот и не ја одразуваат нужно уредувачката политика на ТРТ Балкан.
