Може ли терапијата што пропишува посета на музеј да го подобри исходот од одредена болест поефикасно од апчињата? Во огромното мнозинство случаи, одговорот е да.

Пред десет години, британските лекари пробаа сличен експериментален пристап, пропишувајќи разни социјални активности, а денес лекарите во Канада, Белгија и Франција исто така се обидуваат и го применуваат истиот метод, дозволувајќи им на пациентите бесплатно да посетуваат музеи како терапија за стрес, депресија и други ментални нарушувања, бидејќи, се чини, ваквите посети ги намалуваат ефектите од траумата, го забавуваат когнитивниот пад и имаат позитивен ефект врз општата благосостојба.

Пионерски потфат од британските лекари

Пред една деценија, британските лекари беа пионери во практиката на „препишување“ разни социјални и културни активности наместо класични лекови со цел да се подобри здравјето на пациентите. И овој пристап сега стана константа во рамките на државно финансираната Национална здравствена служба (НХС).

Велика Британија беше пионер во иницијативата „музејски рецепт“, тригодишен проект започнат во 2014 година. Наградуваниот пилот-проект првично беше насочен кон постари лица за кои се веруваше дека се социјално изолирани. „Рецептите“ се покажаа како многу ефикасни, бидејќи посетите на уметнички галерии и музеи долго време се дел од британскиот здравствен систем, со мерливи придобивки.

Рецептите, исто така, резултираа со до 37 проценти помалку посети на лекар и 27 проценти намалување на приемите во болница, според извештајот од 2023 година на британското Здружение за здравје и благосостојба преку културата, национална мрежа на креативни здравствени иницијативи.

Од Монтреал до Белгија и Франција

Канадските лекари го следеа британскиот пример. Лекарите од Монтреал почнаа да ги препишуваат првите посети на Музејот на убави уметности (MМФА) во 2018 година. Секој лекар може да издаде до 50 рецепти годишно, сите покриени со здравствено осигурување.

Студиите од локалната лабораторија ЕјџTeК покажаа дека квалитетот на животот и менталната благосостојба на пациентите кои доаѓаат за таков рецепт се мерливо повисоки во споредба со остатокот од населението.

Концептот брзо доби повеќе поддржувачи. Брисел започна слична програма во 2021 година, кога 33 лекари почнаа да „препишуваат“ пет музеи. Денес, повеќе од 10 музеи и 18 медицински установи се вклучени во градскиот проект, а трошоците за билети за музеите во Брисел ги покрива градот Брисел.

Во Франција, идејата се спроведува низ целата земја од Рен во Бретања до Азурниот Брег. Во Ница, рецептот „L'art c'est la santé“ (Уметноста е здравје) овозможува и посета на познатиот музеј Матис.

Бројни истражувачки проекти низ цела Франција го истражуваат влијанието на посетата на уметнички институции врз благосостојбата и здравјето на поединецот.

Дали културата е новиот спорт?

Историчарката на уметност Натали Бондил, поранешна директорка на Музејот на убави уметности (MMФA) и сега директорка на Институтот за арапски свет во Париз, е убедена дека културата во 21. век ќе биде за нашето здравје она што спортот беше во 20. век.

„Луѓето се биолошки „програмирани“ длабоко да ја чувствуваат и доживуваат убавината на уметничкото дело, а тоа ги прави да се чувствуваат добро“, изјави таа за Франс Инфо. Бондил конечно ја спроведе идејата во пракса во Монтреал во 2018 година.

Д-р Катерина Ханак, психијатар во Универзитетската болница Бругман во Брисел, живописно го опиша успехот на ваквите посети на музеи во неделникот Ле Нувел Обс.

„Кога правиме нешто пријатно, нашиот мозок реагира како мал огномет, ослободувајќи допамин и веднаш нè тера да се чувствуваме подобро. Ова се случува кога вежбаме, кога шетаме во шума, но и кога сме трогнати од уметничко дело“, рече таа.

Германија: Истражување, но без бесплатен влез

Истражувањата во Германија, исто така, покажаа дека посетите на музеи можат да ја ублажат депресијата, деменцијата и осаменоста, честопати поефикасно и поевтино од лековите.

Извештајот на Техничкиот универзитет во Дрезден препорачува посети на музеи како дел од стандардната здравствена заштита. 

„Годишниот билет за музеи се чини дека е значително поефикасен од лековите, особено кога станува збор за ублажување на депресивните симптоми кај луѓето со деменција“.

Во соработка со мрежата на болници Черити, Музејот Боде во Берлин тестира проект наречен „Музеји на лекување“. Целта на проектот е да се промовира фокусирана свест или внимателност пред уметнички дела, каде што човекот станува целосно свесен и го прифаќа сегашниот момент, емоциите и околината без осудување.

На располагање е специјално дизајнирана просторија за оние кои се заинтересирани за практикување на неколку традиции на медитација.

Секој што сака да учествува може да пристапи до нив преку аудио водич, паметен телефон или веб-страница. Засега, потребна е влезница за музеј и котизација за учество.

Од уметничка терапија до музејска терапија

Уште во 2019 година, Светската здравствена организација (СЗО) проучи и оцени повеќе од 3.000 спроведени студии. Сите тие многу јасно укажуваат дека уметничките и културните настани го зајакнуваат и менталното и физичкото здравје на луѓето, помагајќи им да се справат со страдањето и го промовираат процесот на закрепнување.

Ова е основата на музејската терапија. За разлика од попознатата уметничка терапија, таа не бара никаков уметнички талент, туку само подготвеност свесно да се доживее уметноста, како дел од која поединецот одвојува време да гледа уметнички дела. Новиот дел од сфаќањето е фактот дека средбата со самата уметност може да биде лековита, без никаков сопствен креативен ангажман.

„Од 2014 година, иницијативите добиваат на интензитет, а музејската терапија доживува ренесанса“, вели истражувачката Лесли Лабе.