Në një ngjarje historike për aviacionin luftarak, mjeti ajror luftarak pa pilot (UCAV) Bayraktar Kızılelma i Türkiyesë ka identifikuar dhe shkatërruar me sukses një objektiv ajror duke përdorur një raketë vendase ajër-ajër me rreze të gjatë veprimi.

Testi me qitje reale, i kryer muajin e kaluar mbi Detin e Zi afër Sinopit, shënoi rastin e parë të demonstruar publikisht ku një avion luftarak pa pilot rrëzon një objektiv reaktiv me shpejtësi të lartë duke përdorur raketë të drejtuar nga radari.

Ky moment e çon UAV-të përtej roleve të tyre tradicionale të zbulimit dhe goditjeve tokësore, duke i futur ato në fushën më të vështirë të fuqisë ajrore: luftimet ajër-më-ajër dhe superioritetin ajror.
Demonstraimi i një “zinxhiri të plotë goditjeje” plotësisht vendas, nga zbulimi me radar AESA të prodhuar nga Türkiye deri te shkatërrimi i objektivit me raketën vendase, tregon një epokë të re të aftësisë sovrane të vendit. Ai përfaqëson gjithashtu një pikë kthese në fuqinë ajrore globale, duke sfiduar supozimet e vjetra për rolet dhe kufijtë e sistemeve pa pilot, për doktrinën e aviacionit dhe për balancat e fuqisë në rajon e më gjerë.

Për dekada me radhë, avionët pa pilot ishin të kufizuar në detyra të inteligjencës, vëzhgimit dhe goditjeve me rreze të kufizuar. Sistemet e hershme si Predator MQ-1 dhe Reaper MQ-9 të ShBA-së, apo Bayraktar TB2 i Türkiyes, shkëlqyen në zbulimin dhe goditjen e objektivave tokësorë, por nuk merrnin pjesë në kontrollin e hapësirës ajrore.

Bayraktar Kızılelma, përkundrazi, është projektuar që nga fillimi si një UCAV i aftë për luftime ajër-ajër. Testi i fundit e vërtetoi këtë qasje: ai ndoqi një dron reaktiv me shpejtësi të lartë duke përdorur radarin e tij dhe e neutralizoi në distancë me një raketë vendase BVR.

Kruciale është se Kızılelma është UCAV-i i parë i njohur që ka lëshuar dhe drejtuar me sukses një raketë ajër-ajër të drejtuar nga radari drejt objektivit. Kjo arritje e vendos Türkiyen përpara projekteve të njohura konkurrente si “loyal wingman”, shumica e të cilëve mbeten ende në faza zhvillimi ose teste të simuluara, si p.sh. projekti australian MQ-28 Ghost Bat pritet të kryejë një test të ngjashëm muajin e ardhshëm.

Ky test tregon se UAV-të e avancuara të pajisura me radar luftarak dhe raketa me rreze të gjatë mund të kërcënojnë dhe neutralizojnë avionët armik. Kjo u mundëson forcave ajrore të konsiderojnë platforma pa pilot për misione si patrullimet mbrojtëse, interceptimet kufitare dhe operacionet në zona tepër të rrezikshme – role që deri tani i kryenin vetëm avionët me pilot.

Zinxhiri vendas i goditjes

Një aspekt i rëndësishëm i testit është se çdo hallkë e zinxhirit ishte vendase: Kızılelma u prodhua nga Baykar, radari AESA MURAD nga ASELSAN, raketa ajër-ajër Gökdoğan nga TÜBİTAK SAGE.

Kjo i jep Türkiyes liri të plotë të përdorë, modifikojë ose eksportojë sistemin pa pengesa nga vendet e tjera. Shumë shtete kufizohen nga licencat ndërkombëtare për armë dhe sensorë të avancuar; ekosistemi vendas i Türkiyes e shmang këtë.

Kızılelma mund të bëhet produkt eksporti, duke ndikuar potencialisht ekuilibrat rajonalë, ashtu si TB2 ndryshoi dinamikën gjatë Luftës së Dytë të Karabakut dhe konflikteve të tjera. Bashkëpunimi me kompaninë italiane Leonardo sugjeron se Kızılelma mund të integrohet edhe në strukturat e forcave europiane apo NATO-s.

Implikime të thella për strukturën dhe koston e forcave ajrore

Avionët modernë me pilot janë jashtëzakonisht të shtrenjtë: jo vetëm për blerje, por edhe për operim, trajnime dhe infrastrukturë për pilotët. UCAV-të ofrojnë një alternativë më të lirë dhe me rrezik më të ulët.

Kızılelma synon të kryejë detyra që normalisht u takojnë avionëve me pilot, por me kosto dhe rrezik më të ulët. Kjo u mundëson ushtrive të shtojnë numrin e avionëve pa rritur buxhetin, ndërsa avionët më të shtrenjtë me pilot mund t’i përdorin për misione shumë të specializuara.

Një forcë e përbërë nga një kombinim “high-low mix”, avionë me pilot dhe UCAV, mund të kryejë operacione të shpërndara dhe misione me rrezik të lartë që më parë konsideroheshin të papranueshme.

Përfshirje doktrinare

Futja e UCAV-ve të aftë për luftime ajrore ndryshon dukshëm strategjinë. Një flotë pa pilot mund të patrullojë vazhdimisht kufijtë, duke dërguar sinjal se çdo shkelje mund të përballet me interceptim pa rrezikuar jetë pilotësh.

Kjo mund ta ulë pragun e përfshirjes dhe ta rrisë efektin e pengimit. Vendet tashmë nuk mund të llogarisin fuqinë ajrore të kundërshtarit vetëm duke numëruar avionët me pilot.

Kjo pritet të ndezë debate të reja globale. ShBA-ja me XQ-58A Valkyrie, Kina me GJ-11 dhe Rusia me S-70 Okhotnik kanë projekte të ngjashme, por asnjëri nuk ka demonstruar publikisht një eliminim ajër-më-ajër nga një sistem pa pilot. Arritja e Türkiyes mund të nxisë përshpejtimin e programeve të tyre.

Përfundim

Arritja e Kızılelmës sinjalizon se avionët pa pilot kanë kaluar nga rolet mbështetëse në ato të luftëtarëve të vijës së parë në garën për superioritet ajror.
Në vitet në vijim, doktrinat, programet e trajnimit dhe struktura e forcave ajrore do të riformulohen ndërsa flotat e reja të UCAV-ve fillojnë të operojnë përkrah ose përpara avionëve me pilot.

Suksesi i Türkiyes është më shumë se një arritje teknike; është një pikë strategjike referimi për të ardhmen e luftës moderne.