Arkeologët që punojnë në qytetin antik të Kolosasë, i cili ndodhet në rajonin Egje të Türkiyes, kanë zbuluar 60 varre që datojnë rreth 2.200 vjet më parë.
Edhe pse lloje të ngjashme varresh janë gjetur edhe në zona të tjera të Anadollit, ekspertët thonë se është e rrallë të gjendet një numër kaq i madh varresh të ndërtuara ngjitur me njëra-tjetrën në një hapësirë kaq të kufizuar.
“Në Kolosë, zbuluam atë që duket të jetë nekropoli më i madh në Anadoll, me varre të gdhendura në shkëmb në formë trau. Pasi hoqëm shtresën sipërfaqësore të tokës, identifikuam rreth 65 varre, prej të cilave kemi gërmuar 60. Së bashku me fragmente skeletesh, hasëm të dhëna të rëndësishme arkeologjike”, tha arkeologu Barış Yener për agjencinë Anadolu.
Ai theksoi se njerëzit në lashtësi zgjidhnin formacionet e travertinit si vende varrimi për të përdorur tokën në mënyrë efikase.
“Njerëzit e periudhës antike shfrytëzuan në mënyrë të jashtëzakonshme tiparet gjeologjike dhe topografike të vendit. Ata kërkonin të përdornin në mënyrë efikase formacionet shkëmbore të travertinit, pasi në atë kohë zhvillohej bujqësia, veçanërisht prodhimi i drithërave. Për të ruajtur tokën bujqësore, ata caktuan zonat shkëmbore të travertinit si vende varrimi”.
Potencial për turizmin fetar
Qyteti antik ka gjithashtu potencial të rëndësishëm për turizmin e besimit. Sipas Yenerit, gjetjet tregojnë se banorët e lashtë të këtij rajoni i jepnin rëndësi të madhe besimeve mbrojtëse.
“Gjetjet tregojnë sa shumë e vlerësonin njerëzit e Kolosasë magjinë, talismanët dhe objektet që besohej se kishin fuqi mbrojtëse. Brenda varreve, zbuluam një numër të madh amuletesh, hajmalish dhe gurësh që mendohej se kishin veti shëruese”, tha ai.
Artefaktet ofrojnë një pasqyrë mbi dëshirën shpirtërore të komunitetit për mbrojtje dhe lidhjen e thellë midis ritualeve funerare dhe praktikave fetare të përditshme.
Ndër artefaktet e identifikuara si objekte varrimi janë shishe terrakote dhe qelqi, llampa vaji që besohej se vendoseshin për të ndriçuar errësirën si në jetën e përditshme ashtu edhe gjatë udhëtimit pas vdekjes, si dhe monedha dhe objekte personale si sandale.
Plotësimi i një boshllëku historik
Yener theksoi se zbulimet e marra nga gërmimet në Kolosë janë mjaft të rëndësishme për të plotësuar një boshllëk kronologjik në historinë e rajonit, duke shpjeguar se tani ata kanë një rrjedhë të pandërprerë informacioni që mbulon periudhën nga Epoka e Vonë e Bakrit (Kalkolitiku) deri në turqizimin e Honazit në vitin 1206.
Dikur një nga qytetet më të shquara të periudhës persiane, Kolosa kishte gjithashtu një vend të rëndësishëm në historinë e krishterimit gjatë sundimit romak dhe bizantin.
Megjithatë, me themelimin e qyteteve fqinje antike si Hierapolisi dhe Laodikea, Kolosa humbi gradualisht rëndësinë e saj dhe pësoi dëmtime të rënda nga një tërmet në shekullin I pas Krishtit.
E rindërtuar nën emrin Khonae rreth vitit 692 pas Krishtit, qyteti u braktis përfundimisht pas një tjetër tërmeti shkatërrimtar në vitin 787.
Pas tre vitesh kërkime në sipërfaqe, gërmimet filluan nën drejtimin e arkeologut Barış Yener nga Universiteti i Pamukkales, si pjesë e projektit të Ministrisë së Kulturës dhe Turizmit “Trashëgimia për të Ardhmen”.
Vendndodhja ndodhet brenda kufijve modernë të provincës Denizli, në shpatet e Malit Honaz.
E njohur si një qendër kyç tregtare që nga shekulli VI para Krishtit, Kolosa, e famshme veçanërisht për prodhimin e leshit dhe tekstilit, vazhdon të zbulojë informacione të reja mbi të kaluarën e saj përmes punimeve arkeologjike që janë ende në zhvillim.
