Додека Москва ги преориентира своите комерцијални и политички врски подалеку од Западот кон Глобалниот Југ, нејзините односи со земјите од Советот за соработка на Заливот (ГЗС) значително се зголемија.

Во текот на изминатите неколку месеци, Русија го прошири својот ангажман со арапските земји од ГЗС богати со нафта и гас.

Овој тренд ја покажува отпорноста на влијанието на Русија низ Блискиот Исток, особено во услови на губење на Москва на својот главен сојузник, династијата Асад во Сирија, по падот на режимот на Баас во декември 2024 година.

Потоа, тука е слабеењето на Иран, влошено од неговите конфронтации со Израел и САД, што дополнително ја комплицира регионалната позиција на Москва.

Поблиските врски на Русија со ГЗС се очигледни во нејзините продлабочени односи со Оман. Во април, двете земји потпишаа договор за воспоставување програма за безвизен режим.

Средбата во Москва, исто така, ги означи првите разговори меѓу рускиот претседател Владимир Путин и султанот на Оман, Хаитам бин Тарик Ал Саид, што претставува историска пресвртница во билатералните односи меѓу двете земји.

Истиот месец, катарскиот емир шеик Тамим бин Хамад Ал Тани ја посети Москва, каде што се сретна со претседателот Путин за да разговараат за билатералните економски односи и регионалните геополитички случувања.

Односите меѓу Русија и Катар се темелат не само на прагматични размислувања за надворешната политика, туку и на заеднички перспективи за клучните глобални прашања. Како голем глобален енергетски центар, Катар сè повеќе ја обликува својата агенда, балансирајќи ги интересите на повеќе центри на моќ.

Во овој контекст, Москва сега го гледа Катар не како ривал или директен сојузник на Соединетите Американски Држави, туку како сè понезависен партнер чии врски на Блискиот Исток и Африка се исклучително важни за амбициите на Русија.

Нагласувањето на Катар на медијацијата во конфликти, особено во врска со војната во Украина, додава уште една практична димензија. Во 2023 година, Доха посредуваше во хуманитарен договор за олеснување на трансферот на украински деца депортирани во Русија.

Сличен договор беше постигнат во март 2025 година во амбасадата на Катар во Москва. Пошироките напори за посредување на Катар вклучуваат премостување на конфликтите меѓу Талибанците и САД, Хамас и Израел, а неодамна и олеснување на прекин на огнот меѓу Демократска Република Конго и Руанда.

Обединетите Арапски Емирати, исто така, ги зајакнаа своите врски со Москва. На почетокот на август, претседателот Мохамед бин Зајед ал Нахјан ја посети Москва за да разговара за трговија, инвестиции и регионални прашања со претседателот Путин, обезбедувајќи два договори во областа на инвестициите и транспортот.

Билатералната трговија и инвестициите значително пораснаа: рускиот капитал во ОАЕ надмина 30 милијарди долари во 2024 година, додека инвестициите на Емиратите во Русија достигнаа 16,8 милијарди долари. 

Околу 4.000 руски компании се регистрирани во ОАЕ, а се предвидува дека трговскиот промет ќе се зголеми речиси двојно, од 5,36 милијарди долари во 2021 година на 11 милијарди долари во 2024 година. 

Русија и ОАЕ, исто така, го финализираат договорот за слободна трговија во рамките на Евроазиската економска унија (ЕАЕУ).

Зголемена поврзаност

Поврзаноста е уште еден клучен двигател на врските меѓу Русија и земјите од ГЗС. Меѓународниот транспортен коридор Север-Југ (ИНСTЦ), кој ја поврзува Русија со Иран и Заливот, стана главна комерцијална артерија откако започна војната во Украина во февруари 2022 година.

Западните санкции наметнати врз Русија ја поттикнаа земјата да бара алтернативи преку градење блиски трговски и инвестициски врски со Глобалниот Југ, зголемувајќи ја важноста на ГЗС во надворешната политика на Москва.

Географијата е важна тука бидејќи ГЗС е стратешки лоциран како точка на поврзување помеѓу Блискиот Исток, Источна Африка и поширокиот Индиски Океан, служејќи како клучен мост за амбициите на Русија.

Земјите од ГЗС имаат свои причини да негуваат поблиски врски со Русија. Војната во Украина во голема мера се смета за далечен конфликт, дозволувајќи им на земјите од Заливот да одржат среден пат и да избегнат отуѓување на која било страна.

Поврзано со тоа, преориентацијата на руската економија им дава можности на богатите арапски земји, кои активно се залагаат за поразновидни економски односи во рамките на соодветните рамки за градење пост-нафтена економија.

Вторите бараат нови партнери и инвестиции од големи актери со искуство. Русија се смета за една од таквите сили. На пример, земјите од Советот за соработка во Заливот го следат искуството на Русија во земјоделството, транспортот и индустрискиот развој.

Стратешки, Советот за соработка во Заливот ја гледа Русија како противтежа и на Иран и на Израел. Москва има влијание врз Техеран и одржува прагматични односи со Израел, што ги засега земјите од Персискиот Залив.

Иран ја одржува својата улога во Заливот, но неодамнешниот напад на Израел врз Доха ја разоткрива неговата неодговорна употреба на воена сила, поттикнувајќи ја регионалната доминација над дипломатијата во Газа и пошироко.

За Русија, Блискиот Исток останува централен за рекалибрирање на нејзината надворешна политика и трговски врски, кои од 1990-те во голема мера се фокусирани на Европа и Западот воопшто.

Меѓутоа, Русија не се стреми, ниту ги има потребните ресурси, да стане централна сила на Блискиот Исток; сепак, таа има корист од спроведувањето на поизбалансирани надворешни политики од страна на земјите од Блискиот Исток. 

Како што ерата на ексклузивно американско влијание во регионот опаѓа, земјите од Туркије па до земјите од Заливот, Ирак, па дури и Израел, сите бараат руско ангажирање во една или друга форма.

Во ерата на мултиполарност, силите од Блискиот Исток, а особено земјите од Советот за соработка во Заливот, ја сметаат Москва за стратешки балансер наспроти другите големи сили.

И покрај овие можности, Русија се соочи со неуспеси. Планираниот Руско-арапски самит закажан за овој месец е одложен, што покренува прашања за влијанието на Москва, особено затоа што на мировниот самит со висок профил во Египет, фокусиран на Газа и кој привлече широко учество од лидерите на Блискиот Исток и Европа, вклучувајќи го и американскиот претседател Доналд Трамп, Русија беше забележливо отсутна.

Овие случувања ги нагласуваат ограничувањата на дофатот на Русија, дури и кога нејзините билатерални врски со Советот за соработка во Заливот остануваат силни.

Во исто време, Русија продолжува да ја рекалибрира својата поширока надворешна политика. Порано оваа година, Сергеј Лавров и Марко Рубио остварија телефонски разговор во февруари 2025 година пред планираните разговори меѓу САД и Русија, иако последователните извештаи за нов состанок на високо ниво подоцна беа оспорени од Москва, која изјави дека не е финализиран ниту датум ниту место на одржување.

Така, додека руско-американските канали остануваат отворени, самиот самит останува неизвесен, што илустрира како Москва ги балансира глобалните дипломатски маневри со регионалните неуспеси.

Денес, односите Русија-ГЗС опфаќаат повеќе од енергетска соработка, протегајќи се на политика, трговија, посредување во конфликти и хуманитарни иницијативи. Заедничкото разбирање за променливиот глобален поредок е основа на ова продлабочување на усогласувањето.

Дури и со пошироките регионални предизвици, растечките врски на Русија со ГЗС - кои опфаќаат дипломатија, трговија и посредување - покажуваат отпорност и стратешки прагматизам.

Во мултиполарен свет каде што влијанието сè повеќе се споделува, Москва и земјите од Заливот тивко ја обликуваат иднината на Блискиот Исток. Ерата на доминација на една сила е завршена, а оската ГЗС -Русија докажува дека сè уште може да игра одлучувачка улога.

Емил Авдалијани

Емил Авдалијани е професор по меѓународни односи на Европскиот универзитет во Тбилиси, Грузија, и екперт за Патиштата на свилата

Извор: ТРТ Ворлд 

Напомена: Ставовите изразени во овој напис му припаѓаат на авторот и не ја одразуваат нужно уредувачката политика на ТРТ Балкан