Во историски пресврт, Велика Британија официјално ја призна државата Палестина, еден век откако Балфуровата декларација го постави патот за одземање на нејзината земја.

Премиерот Сер Кир Стармер првпат објави во јули дека Велика Британија ќе го преземе овој чекор на годишниот состанок на Генералното собрание на ОН во септември, освен ако Израел не исполни одредени услови, вклучително и согласување за прекин на огнот во Газа, укинување на забраната за хуманитарна помош и оживување на можноста за решение со две држави.

Премиерот Бенјамин Нетанјаху реагираше жестоко на објавата, велејќи дека одлуката го награди „монструозниот тероризам на Хамас“. 

Неговиот министер за надворешни работи, Гидеон Сар, се закани со „еднострана одлука“, како формално анексирање на окупираниот Западен Брег, доколку британското и европското признавање на Палестина се продолжи.

Во овој историски момент, признавањето на Палестина како држава од страна на Велика Британија е патетично малку и еден век предоцна.

Во 1917 година, Велика Британија, во озлогласената Балфурова декларација, вети поддршка за воспоставување „национален дом“- односно држава- за еврејскиот народ во Палестина.

Во тоа време Евреите сочинуваа само 10 проценти од населението на Палестина и поседуваа само два проценти од земјата. Сепак, во британските очи, тие 10 проценти заслужуваа право на самоопределување, додека 90-те проценти не.

За да биде работата уште полоша, Балфуровата декларација го именуваше палестинското мнозинство како „нееврејски заедници во Палестина“, со што го негираше нивното постоење дефинирајќи ги во однос на она што не беа.

Како што истакна Едвард Саид, тоа беше класичен колонијален документ. Од 1922 до 1948 година, Велика Британија владееше со Палестина под мандат на Лигата на народите, за која се вели дека е „светиот старател на цивилизацијата“, за да ја подготви земјата за самоуправа како нивна должност според мандатот.

Наместо тоа, Велика Британија ја предаде оваа доверба подготвувајќи ја земјата да биде преземена од европските Евреи.

Историјата на британскиот мандат во Палестина е во суштина приказна за тоа како Британија ја украла Палестина од Палестинците и им ја предала на ционистите.

Камен-темелникот на мандатот бил да се спречат избори сè додека Евреите не станат мнозинство.

Британија му овозможила на малото еврејско население да се впушти во систематско преземање на целата земја, процес што продолжува до ден-денес. Исто така, го попречила мирниот соживот на Евреите, муслиманите и христијаните што преовладувал во Палестина пред воведувањето на британската колонијална власт.

Британија го злоупотребила мандатот за да спонзорира и промовира ционистички колонијализам на доселеници од една страна, додека од друга страна, го потиснувала палестинскиот национализам.

Во оваа смисла, сегашната израелска инвазија во Газа е директна последица на Балфуровата декларација, која наложила неограничено ционистичко преземање на целата земја Палестина.

Затоа одлуката на Британија да ја признае Палестина денес, иако носи историска тежина, звучи празно освен, ако не е проследена со смислена акција за отстранување на штетата од еден век соучесништво.

Од празни гестови до денешно соучесништво

Британската политика од 1948 година, под владите на Конзерватиците и Лабуристите, е обележана со очигледна поддршка за Израел и целосна рамнодушност кон палестинските права, особено природното право на мнозинството на национално самоопределување.

Во 2014 година, Долниот дом усвои предлог за признавање на Палестина како држава, поддржан од 274 пратеници, а 12 гласаа против. Гласањето беше јасен одраз на ставовите и чувствата на Велика Британија како целина.

Сепак, тогашниот премиер Дејвид Камерон го отфрли резултатот како само симболичен и необврзувачки гест, што нема да влијае на никаков начин врз надворешната политика на неговата влада.

Во 2017 година, на стогодишнината од Балфуровата декларација, 13.500 луѓе потпишаа петиција со која се повикува британската влада да се извини за Балфуровата декларација.

Тогашната премиерка Тереза ​​Меј одговори дека владата нема за што да се извинува; напротив, беше горда на виталната улога што ја одиграла Британија во создавањето држава за еврејскиот народ во татковината на нивните предци. Немаше никакво споменување на Палестинците или на нивното право на своја татковина.

По 1967 година, длабока контрадикција ја одбележа британската политика кон Израел/Палестина. Британија наводно поддржуваше решение за конфликтот со две држави, односно независна палестинска држава покрај Израел, составена од Газа и окупираниот Западен Брег, со главен град во Источен Ерусалим.

Но додека се залагаше за решение со две држави, Британија призна само една држава - Израел - игнорирајќи го постојаното отфрлање на палестинската држава од страна на Израел.

Изгледите за магловито решение со две држави остануваат практична, но лицемерна маска за неуспехот да се дејствува против постепената израелска анексија на окупираните територии.

Дебатата за признавање на Палестина беше повторно разгорена од геноцидната војна на Израел врз Газа по прекуграничниот напад на Хамас на 7 октомври 2023 година.

Од тој ден, израелската војска истура смрт и уништување врз малата енклава: убивајќи над 64.000 луѓе (претежно жени и деца); бомбардирајќи 89 проценти од куќите и цивилната инфраструктура; сериозно оштетувајќи ги здравствените установи; таргетирајќи училишта и универзитети и објекти на ОН; насилно раселувајќи 90 проценти од цивилното население, во некои случаи и повеќе од десет пати; и користејќи глад како оружје на војната.

Во текот на водењето на оваа дива војна - „Операција Илјада мечеви“, за да ѝ го дадам официјалното име - Израел исто така извршува најголемо од сите злосторства: геноцид.

Израелскиот геноцид во Газа е најтемното поглавје во историјата на 21. век. И покрај ужасите што секојдневно се одвиваат пред нашите очи, британската политика продолжува силно да го поддржува Израел, обезбедувајќи му на злосторникот дипломатска, логистичка, разузнавачка и воена поддршка.

Велика Британија ја злоупотреби својата позиција како постојана членка на Советот за безбедност со тоа што стави вето на резолуциите за прекин на огнот во Газа. Кралските воздухопловни сили продолжуваат да летаат во мисии за надзор над Газа и да ги снабдуваат израелските сили со вредни разузнавачки податоци.

Базата на РAФ во Акротири, Администрација на кипарските Грци, е ставена во служба на израелската војска. Израелските транспортни авиони можат да застанат во базите на РAФ во Шкотска на пат да подигнат оружје и муниција од САД.

Истите овие бази се користат како логистички центар за летови на американските специјални сили до и од Израел. Сепак, британското соучесништво во израелските воени злосторства не запира тука.

Уште позагрижувачки е фактот дека Велика Британија е трет најголем снабдувач со оружје на Израел, по САД и Германија. Во септември 2024 година, Велика Британија суспендираше некои лиценци за продажба на оружје на Израел, но тие изнесуваа помалку од 10 проценти од вкупниот број.

Значи, овој потег се сведе на ништо повеќе од симболичен гест за смирување на лутата јавност.

Најочигледниот морален неуспех на Велика Британија во однос на војната во Газа лежи во избегнувањето на сопствената одговорност според Конвенцијата од 1948 година за спречување и казнување на злосторството геноцид.

Геноцидот е дефиниран во конвенцијата како „намера за уништување, целосно или делумно, на национална, етничка, расна или религиозна група“. 

Повеќето израелски експерти за студии за холокаустот, особено Омер Бартов, веруваат дека она што Израел го прави во Газа е класичен случај на геноцид.

Меѓународниот суд на правдата во Хаг пресуди дека обвинението за геноцид е веродостојно и му наложи на Израел да преземе низа чекори за да спречи геноцидна реторика и дејствија.

И токму минатата недела, истрагата на ОН го потврди она што беше познато цело време: дека Израел врши геноцид во Палестина.

Израел пркосно ги игнорираше овие наредби. Британската влада тврди дека нема убедливи докази дека Израел врши геноцид во Газа, па затоа е сѐ како и обично.

Но според конвенцијата, потписниците немаат луксуз да чекаат додека не се случи геноцид пред да го оплакуваат. Тие имаат должност да дејствуваат за да спречат геноцид; во Газа, британската влада особено, и жалосно потфрли.

Признавање без акција

Наспроти оваа ужасна позадина, британската влада одлучи да ја признае државата Палестина. Ова признавање одамна требаше да се случи, но сепак е добредојдено.

Тоа значи дека четири од петте постојани членки на Советот за безбедност сега ја поддржуваат палестинската државност - другите три се Русија, Кина и Франција. Исклучок се Соединетите Американски Држави, најблискиот и најмоќен сојузник на Израел.

Иако британското признавање само по себе нема да промени ништо на терен, тоа претставува силна политичка изјава и ја отстранува контрадикцијата во застапувањето на решението со две држави, а истовремено признавајќи само една.

Она што нема да го направи е да го запре крвопролевањето и уништувањето, хуманитарната катастрофа, геноцидот во Газа и етничкото чистење на окупираниот Западен Брег. Дипломатското признавање, всушност, го користат британските креатори на политики како маска за неактивност.

Она што Велика Британија треба да го направи е да воведе санкции кон Израел, да ја суспендира целата воена и разузнавачка соработка и да ја прекине целата продажба на оружје на Израел, како и купувањето воена опрема и технологија од Израел.

Израелската геноцидна кампања во Газа е најгорливото прашање со кое се соочува Велика Британија и остатокот од меѓународната заедница денес. Недејствувањето само придонесува за неказнивоста на Израел. Исто така, го поткопува меѓународниот поредок базиран на правила, кој беше воспоставен по Втората светска војна за да се спречи уште еден холокауст.

Полусрдечното признавање на Палестина како држава од страна на Велика Британија, додека ја помагаше и поттикнуваше монструозната израелска воена машинерија, потсетува на апокрифната приказна за царот Нерон, кој свиреше на својата лира додека Големиот пожар во Рим (64 година од н.е.) го уништуваше градот.

Дали британската влада ќе продолжи да свири на својата виолина додека Газа се срамнува со земја, или конечно ќе ги слушне масите за кои тврди дека ги претставува и ќе ја признае својата законска и морална обврска да дејствува?

Ави Шлаим

Ави Шлаим е професор емеритус по меѓународни односи на Универзитетот во Оксфорд и автор на „Геноцид во Газа: Долгата војна на Израел врз Палестина“

Извор: ТРТ Ворлд

Напомена: Ставовите изразени во овој напис му припаѓаат на авторот и не ја одразуваат нужно уредувачката политика на ТРТ Балкан