Светот на дипломатијата е сведок на сеизмички пресврт по прашањето за палестинската државност, при што многу земји долго време беа тргнати настрана од традиционалните западни сили кои тврдеа дека имаат морална предност.
На 21 септември, Велика Британија, Канада, Австралија и Португалија формално ја признаа палестинската државност, придружувајќи се на земји како Ирска, Норвешка и Шпанија, кои неодамна ги сменија страните по ова прашање.
Но движењето за обезбедување државност за Палестина во ОН не започна во 2025 година. Земјите од Глобалниот Југ - Туркије, Малезија, Пакистан, Јужноафриканската Република и десетици други - го отворија патот за признавање на палестинската државност пред неколку децении, додека трпеа реакција од САД и Израел.
Нивното признавање на Палестина - уште во 1988 година во многу случаи - не само што ја зајакна палестинската кауза, туку и го сврте глобалниот тек по ова прашање, засрамувајќи ги големите сили во задоцнета одговорност во последниве години.
Досега, 151 од 193-те членки на ОН - претежно од Африка, Азија и Латинска Америка - ја признаа палестинската држава. Со неодамнешното менување на страните на Велика Британија и Франција, САД остануваат единствената постојана членка на Советот за безбедност на ОН што не ја признава палестинската државност.
Вашингтон го искористи своето право на вето во семоќниот Совет за безбедност на ОН минатата година за да го блокира приемот на Палестина како полноправна членка на глобалното тело. Палестина моментално има статус на набљудувач, кој не е членка во ОН.
Мустафа Јетим, професор по меѓународни односи на Универзитетот Османгази во Ескишехир во Туркије, за ТРТ Ворлд изјави дека африканските, латиноамериканските, азиските и блискоисточните држави одиграле многу важна улога во подигањето на глобалната свест за „израелската реалност на која ѝ недостасува морален, правен и хуманитарен легитимитет“.
„Овие држави вршеа притисок врз земјите кои цврсто ги поддржуваат воените злосторства, геноцидните практики и политиките на изгладување на Израел“, вели тој, додавајќи дека нивната стратегија за именување и срам мобилизираше дипломатска поддршка, што доведе до тоа многу земји формално да ја признаат Палестина како држава.
Авангардната улога на Глобалниот Југ по прашањето за палестинската државност датира од 1980-те.
Туркије ја призна Палестина во 1988 година, по што брзо следеа голем број земји од земјите во развој, кои продолжуваат да ја гледаат целта како лакмус тест за западната лицемерие.
Доследната поддршка од овие „мали“ земји во текот на децениите ја зајакна палестинската кауза, зајакнувајќи ги аргументите за прекин на огнот и решение со две држави каде што Израел и Палестина коегзистираат како рамноправни.
Овој активизам од страна на блокот, претежно составен од земји во развој, вроди со плод во ОН во 2012 година, кога Генералното собрание гласаше со огромно мнозинство - 138 наспроти девет - за да ѝ се додели на Палестина статус на држава набљудувач која не е членка.
Овој потег се смета за пресвртница во палестинската борба за државност бидејќи ѝ овозможи пристап на Палестина до тела како што е Меѓународниот кривичен суд (МКС).
МКС издаде налози за апсење на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху и неговиот поранешен министер за одбрана Јоав Галант во 2024 година за воени злосторства и злосторства против човештвото во Газа, каде што Израел уби повеќе од 65.000 Палестинци за речиси две години.
Знак на решителност
Хелин Сари Ертем, професорка по меѓународни односи на Универзитетот Медениет во Истанбул, го гледа признавањето на палестинската државност од страна на бројни земји во 1980- те како „знак на решителност“ против нерамноправниот систем.
„Палестина за нив е прашање на неправда и нееднаквост во меѓународниот систем предводен од Запад“, вели таа за ТРТ Ворлд.
Иако првичните признавања оставија само ограничен ефект врз големите западни земји поради нивните силни врски со Израел, таа вели дека нивниот смел дипломатски став на почетокот го посеа семето за денешната пресметка.
Но нивниот пркос дојде со висока цена. Тежнеењето кон признавање на палестинската држава ги изложи овие нации на жесток притисок од САД и Израел. Јетим вели дека американско-израелското дуо врши економски притисок и санкции врз земјите што ги поддржуваат палестинските права, додека САД го користат своето право на вето за да го парализираат Советот за безбедност на ОН.
„Со целосна поддршка од САД, Израел, исто така, прибегнува кон директно насилство, што ја влошува нестабилноста и несигурноста, како што е демонстрирано во неговите конфронтации со Иран, заканите кон други регионални актери и воените кампањи како оние што беа видени во Газа“, вели Јетим.
Земјите од Глобалниот Југ се справуваат со предизвиците создадени од американско-израелското дуо потпирајќи се на Генералното собрание на ОН, необврзувачка, но арена за подигање на свеста, и создавајќи сојузи на граѓанското општество, вели Ертем.
„Тие го претворија Генералното собрание на ОН во платформа за притисок врз Вашингтон и другите израелски сојузници да ја преиспитаат својата безусловна поддршка за Тел Авив“, додава таа.
Во 2024 година, Ирска, Норвешка и Шпанија ја признаа Палестина како независна држава. Франција, Белгија и Луксембург формално ја признаа палестинската држава на сесијата на Генералното собрание на ОН што започна на 23 септември.
Неодлучноста на земјите кои задоцнија со признавањето како Велика Британија, Франција, Канада и Австралија го охрабри Тел Авив да ги прошири населбите и да предизвика хаос во животите на Палестинците со децении.
Но сега работите се менуваат, вели Ертем, бидејќи луѓето низ целиот свет повеќе не се подготвени да му дадат бесплатна пропусница на Израел без оглед на дипломатските односи на нивната влада со Тел Авив.
„Глобалниот југ се крева против лицемерието на меѓународниот поредок предводен од Западот“, вели таа.
Извор: ТРТ Ворлд
